Zwolnienie z CIT dla organizacji pozarządowych (NGO) wiąże się ściśle z realizacją celów statutowych określonych w przepisach prawa. Choć ustawodawca przewidział preferencje podatkowe dla dochodów przeznaczonych na te cele, to w praktyce spełnienie warunków umożliwiających zwolnienie często rodzi wątpliwości interpretacyjne. Niniejszy artykuł koncentruje się na analizie wymogów dotyczących celów statutowych oraz ich zgodności z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, ilustrując problematykę przykładami z wyroków sądów administracyjnych i interpretacji indywidualnych.
1. Warunki zwolnienia z CIT – analiza art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT
Art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) stanowi, że dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – mogą być zwolnione z opodatkowania w części przeznaczonej na te cele.
Należy jednak zwrócić uwagę na właściwą interpretację tego przepisu. Jak podkreślił NSA w wyroku z dnia 3 marca 2009 r., sygn. akt II FSK 1728/07:
Nie jakikolwiek zapis statutu, ale wyłącznie mieszczący się w prawem określonych granicach właściwości i celu działania adresata prawa, stanowi cel statutowy, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. Artykuł 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. stanowi o celu statutowym, a nie jego następstwach, czy też konsekwencjach. Podatkowo znaczącymi celami są więc wymienione w nim rodzaje – przedmioty działalności podatnika, a nie skutki, które mogą powodować. Czym innym jest prowadzenie danej działalności, a czym innym jej wspieranie i popieranie. Jeżeli nawet poprzez swoje działania niebędące działalnością statutową w postaci działalności oświatowej podatnik przyczyni się do powstania skutku w postaci określonego efektu oświatowego, nie będzie to implikowało uzasadnionej konstatacji, że wykonywał zgodnie z obowiązującym prawem działalność oświatową. Zapis w statucie podatnika i przeznaczanie na wskazany w nim cel dochodów nie uzasadnia jeszcze a priori zastosowania ulgi podatkowej na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. Artykuł 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. posługuje się pojęciem prawnym celów statutowych, nie zaś terminem celów zapisanych w statucie.
W praktyce oznacza to, że:
- Cele statutowe muszą być zgodne z przepisami prawa: Nie wystarczy, aby cel został zapisany w statucie organizacji. Musi on mieścić się w granicach określonych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT i odpowiadać wymienionym w nim przedmiotom działalności, takim jak działalność naukowa, oświatowa czy dobroczynna.
- Cel statutowy to nie to samo co jego skutek: Kluczowe znaczenie ma realizacja określonego celu, a nie uzyskanie efektu, który może wynikać z innej działalności. Przykładowo, osiągnięcie efektu edukacyjnego nie oznacza automatycznie prowadzenia działalności oświatowej, jeśli ta działalność nie jest formalnie realizowana.
- Rozróżnienie między prowadzeniem a wspieraniem działalności: Wspieranie czy promowanie określonych działań (np. edukacji) nie jest równoznaczne z prowadzeniem działalności oświatowej sensu stricto i nie daje podstaw do zwolnienia podatkowego.
2. Jak oceniać, czy cel statutowy jest zgodny z tym wskazanym w ustawie o CIT?
Odwołał się do tego zagadnienia m.in. WSA w Olsztynie w wyroku z dnia 11 grudnia 2024 r., sygn. I SA/Ol 357/24:
Jak trafnie zauważył Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, przepisy ustawy o CIT nie definiują pojęć zawartych w art. 17 ust. 1 pkt 4 tej ustawy. Ustawa ta nie definiuje m.in. takich pojęć jak “działalność oświatowa”, “dobroczynność, “pomoc społeczna” czy “rehabilitacja zawodowa i społeczna inwalidów”. Zasadne jest zatem posłużenie się w tym przypadku regułami wykładni gramatycznej oraz systemowej. Dlatego też zasadnie organ interpretacyjny sięgnął do definicji legalnej z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 44) oraz do definicji słownikowych w zakresie pojęć “pomoc społeczna”, “dobroczynność” i “oświata”.
Prawidłowo zatem organ zdefiniował pojęcie dobroczynności jako niesienie pomocy potrzebującym, w ślad za Słownikiem Języka Polskiego PWN, który pojęcie “dobroczynny” definiuje jako: “przynoszący korzyść lub ulgę”, “niosący pomoc potrzebującym”.
Określając również cel statutowy “pomoc społeczna”, trafnie organ odwołał się do definicji tego pojęcia dostępnej na stronie internetowej Ministra Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej, zgodnie z którą pomoc społeczna umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Zasadnie organ ocenił ponadto, że rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy (art. 8 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).
Organ wskazał też, że przez “oświatę” rozumie się:
1) proces kształcenia, upowszechniania wiedzy i kultury w społeczeństwie,
2) instytucje zajmujące się upowszechnianiem wykształcenia i kultury; też: ludzie zajmujący się taką działalnością (http://sjp.pwn.pl).
Zdaniem Sądu, powyższa definicja koreluje z przytaczaną wielokrotnie w orzecznictwie sądowym (np. wyrok NSA z 3 grudnia 2020 r., sygn. akt II FSK 2141/18, CBOSA) definicją oświaty zawartą w Nowym Słowniku Pedagogicznym (wyd. II rozszerzone, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa, str. 279, W. Okoń), zgodnie z którą oświata to działalność polegająca na upowszechnianiu wykształcenia ogólnego i zawodowego oraz realizowaniu zadań wychowawczych w celu zapewnienia jednostkom wszechstronnego rozwoju i pomyślnej egzystencji, a społeczeństwu więzi kulturalnych łączących jego przeszłość historyczną z teraźniejszością i budową pomyślnej przyszłości.
Biorąc pod uwagę powyższe częstym błędem organizacji pozarządowych jest zakładanie, że każde działanie np. edukacyjne automatycznie kwalifikuje się jako działalność oświatowa.
Przykład: Fundacja organizuje szkolenia, które wprawdzie przynoszą efekt edukacyjny, ale jej cel statutowy to rozwój przedsiębiorczości. Takie działanie nie spełnia wymogu działalności oświatowej.
3. Zapis w statucie nie jest wystarczający
W wyroku z dnia 12 października 2022 r., sygn. II FSK 145/20 NSA podkreślił, że kluczowe jest nie tylko wskazanie celu w statucie, ale także faktyczne przeznaczenie dochodów na jego realizację. W uzasadnieniu czytamy:
Jeżeli statut przewiduje również realizację innych celów niż wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 4, to przeznaczenie dochodów podatnika na realizację tych ‘innych celów’ nie będzie stanowiło podstawy do zwolnienia od opodatkowania. Nie można bowiem w tym zakresie zastosować wykładni rozszerzającej poza ustawowy zakres zwolnienia podatkowego.
Przykład: Organizacja wskazuje w statucie cele kulturalne, ale część dochodów przeznacza na cele niezwiązane z kulturą, takie jak bankiety. W takiej sytuacji dochód związany z tymi wydatkami nie będzie zwolniony z CIT.
4. Weryfikacja i ostrożność – klucz do uniknięcia problemów
Aby uniknąć problemów z fiskusem:
- Zweryfikuj statut: Upewnij się, że cele statutowe organizacji są zgodne z ustawą o CIT.
- Szczegółowo analizuj wydatki: Każdy wydatek powinien być udokumentowany i jednoznacznie powiązany z celami statutowymi.
- Wnioskuj o interpretacje indywidualne: Jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do kwalifikacji danego wydatku, interpretacja indywidualna zapewnia większą pewność prawną.
Podsumowanie
Zwolnienie z CIT dla organizacji pozarządowych nie jest automatyczne. Wymaga precyzyjnego spełnienia warunków ustawowych, jasnego wskazania celów w statucie oraz ich zgodności z ustawą o CIT. Jak pokazują wyroki i interpretacje, błędy w tym zakresie mogą prowadzić do utraty zwolnienia podatkowego.
Czy Państwa organizacja działa zgodnie z tymi zasadami? Jeśli pojawiły się wątpliwości, warto rozważyć konsultację prawną lub wystąpienie o interpretację indywidualną. To inwestycja, która może uchronić zarząd organizacji przed finansowymi konsekwencjami.
O autorze:
Paulina Szulc jest kwalifikowanym doradcą podatkowym i specjalistką w dziedzinie podatku dochodowego od osób prawnych. Oferuje szeroką wiedzę oraz umiejętność interpretacji przepisów prawa, co jest kluczowe w prawidłowym i terminowym wypełnianiu obowiązków podatkowych. Jest współtwórczynią kursów dotyczących opodatkowania organizacji pozarządowych, w których łączy swoją wiedzę z praktycznym podejściem do kwestii podatkowych.
Zobacz również: https://idop.pl/zwolnienie-z-cit-dla-ngo-ze-wzgledu-na-przeznaczenie-dochodu/
